پیوند مغز و استخوان

پیوند مغز استخوان (Bone Marrow Transplant) یا به‌طور دقیق‌تر پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز، یک روش درمانی پیشرفته برای بیماران مبتلا به برخی از سرطان‌ها، بیماری‌های خونی و اختلالات سیستم ایمنی است. مغز استخوان که در داخل استخوان‌های بزرگ بدن قرار دارد، مسئول تولید سلول‌های خونی شامل گلبول‌های قرمز، سفید و پلاکت‌ها است. زمانی که این عملکرد حیاتی به دلیل بیماری دچار اختلال شود، پیوند مغز استخوان می‌تواند راهی برای نجات جان بیمار باشد.

انواع پیوند مغز استخوان:
پیوند اتولوگ (Autologous): در این روش، سلول‌های بنیادی از خود بیمار گرفته، ذخیره و پس از درمان (مثلاً شیمی‌درمانی شدید) مجدد به او تزریق می‌شود.

پیوند آلوژنیک (Allogeneic): سلول‌های بنیادی از فرد دیگری (معمولاً یکی از اعضای خانواده یا اهداکننده سازگار) گرفته شده و به بیمار منتقل می‌شود.

پیوند سینژنیک (Syngeneic): از دوقلوی همسان بیمار گرفته می‌شود، که بسیار نادر است.

چه بیماری‌هایی با این روش درمان می‌شوند؟
سرطان خون (لوسمی)

لنفوم (مانند هوچکین و غیر هوچکین)

میلوما

کم‌خونی آپلاستیک

اختلالات ژنتیکی خاص مانند تالاسمی یا بیماری‌های نقص ایمنی مادرزادی

روند درمان:
پیش از پیوند، بیمار معمولاً تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی با دوز بالا قرار می‌گیرد تا سلول‌های بیمار از بین بروند. سپس سلول‌های بنیادی سالم به بدن بیمار منتقل شده و در مغز استخوان شروع به رشد و تولید سلول‌های خونی سالم می‌کنند. این فرآیند ممکن است چند هفته طول بکشد.

چالش‌ها و مراقبت‌ها:
پیوند مغز استخوان درمانی پیچیده و حساس است که ممکن است با عوارضی مانند رد پیوند، عفونت یا آسیب‌های ارگانی همراه باشد. به همین دلیل بیماران نیاز به مراقبت‌های تخصصی، محیط ایزوله و پیگیری‌های بلندمدت دارند.

پیوند مغز استخوان امیدی دوباره برای بیمارانی است که درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند. این روش، با وجود دشواری‌ها، توانسته زندگی هزاران نفر در سراسر جهان را نجات دهد و امروزه در مراکز درمانی پیشرفته در ایران نیز با موفقیت انجام می‌شود.